Blažena Djevica Marija – katedrala Beogradske nadbiskupije

Župa Uznesenja Blažene Djevice Marije nalazi se u delu grada zvanom Neimar, a župna crkva u Hadži Milentijevoj ulici broj 75. Osim tog dela župa grada obuhvata i Voždovac, naselje Braće Jerković, Medaković… Granice su joj se često menjale i presecale sa susednim župama. U doba osnivanja poverena je redovnicima asumpcionistima. Oni su, naime, već 8. XII 1924. zamolili tadašnjeg nadbiskupa Rodića da u Beogradu osnuju svoj samostan, kao i poseban samostan za sestre asumpcionistkinje. Molbu ponavljaju 2. I 1925. g. Nadbiskup daje svoju saglasnost 6. I 1925. (br. 12/1925). Redovnici mole svoju upravu za izgradnju kapelice za vernike, kao i upravne zgrade nove župe koja treba da se osnuje. Osnivanje župe prihvatilo je Ministarstvo vera rešenjem VK br. 507/28. II 1927, iako se o tome već ranije izjasnilo rešenjem VK br. 6579/26 od 3. I 1927. Teškoća je, naime, bila u imenovanju župnika, jer župu su dobili na upravu francuski asumpcionisti, Francuzi, i iako su bili strani državljani sve se brzo sredilo. Nadbiskup za prvog župnika imenuje Privaa Belara [Privat Bellard] 15. II 1927. g. (br. 81), a za kapelana Kristoma Monijea [Christom Monnier]. Dekretom br. 636 od 12. XII 1926. još ranije su određene granice župe. Sveta stolica svojim reskriptom br. 2209 od 18. X 1929. predaje trajnu upravu župe asumpcionistima. Godine 1924. započela je gradnja privremene crkve, župnog ureda i samostana. Godine 1925. sagrađena je crkva čije je temelje blagoslovio prvi apostolski nuncije u Beogradu Hermenđildo Pelegrineti [Hermengildo Pellegrinetti]. Iste godine, prilikom svoje posete Beogradu 25. septembra, ovu crkvu blagoslovio je tadašnji apostolski delegat u Bugarskoj Ronkali [Roncalli], budući papa Jovan XXIII. Zbog prisustva Francuza asumpcionista izgrađenu crkvu mnogi nazivaju »francuskom« crkvom.

15. II 1927. u knjige je upisano prvo krštenje. Posle toga od 1928. do 1938. svake godine bilo je oko 150 do 200 krštenja. Godine 1930. sagrađen je stari zvonik, a godinu dana kasnije nadbiskup Rodić blagoslovio je tri zvona izlivena u Savoji, u fabrici Pakar [Paccard], u kojoj su izlivena i zvona crkve Srca Isusova na Monmartru, kao i zvona zadužbine kralja Petra na Oplencu. Najveće zvono nosi ime sv. Marije i poklon je kralja Aleksandra, drugo po veličini ima ime sv. Petra i poklon je Svete stolice, a najmanje je nazvano po sv. Ani i dar je župljana ove župe.

Godine 1938. započeta je gradnja nove crkve, zamišljene kao »spomen-crkva« francuskim i srpskim borcima palim na Solunskom frontu. Zbog Drugog svetskog rata i njegovih posledica prekid radova trajao je više od četrdeset godina, a crkva je za to vreme zbog izuzetno dobre akustike služila za snimanje emisija Radio-Beograda, a kasnije i kao magacin lekova.

Posle odlaska asumpcionista, 1. IX 1982. brigu o vernicima i daljoj gradnji crkve preuzima župnik župe Krista Kralja Anton Hočevar sa svojim kapelanima Antunom Pečarom i Zvonkom Blaškom.

Dolaskom novog župnika Jožeta Hauptmana, 1987. g. započeto je uređenje i dovršenje unutrašnjeg i spoljnog prostora crkve po nacrtima slovenačkog arhitekte Kvaternika.

Zid iza oltara su 1987. g. freskama oslikali slovenački slikari Čemažar i Lucijan. Freske su nadahnute idejom preplitanja Istoka i Zapada na našim prostorima. Centralni, sferni deo zauzima Bogorodica koja se u ovom prostoru prikazuje dva puta. U donjem delu je predstavljena na odru kao da je usnula, po tradiciji Istočne crkve (Dormitio), okružena dvanaestoricom apostola, dok je u gornjem delu iste freske, u formi zapadnoevropske marijanske ikonografije, prikazano njeno Uznesenje (Assumptione), zasnovano na verovanju u Bogorodičino Bezgrešno Začeće, gde je Ona okrunjena s dvanaest zvezda. Ovu centralnu fresku zaštitnice crkve i župe okružuju freske svetaca. S leve (severne) strane prikazani su: sv. Ivan Kapistran, sv. Nikola Flue i sv. Ćirilo Aleksandrijski, a s desne (južne): sv. Ćirilo i Metodije i pravoslavni svetac sv. Sava. U gornjoj zoni iznad Bogorodice nalazi se prizor Krista Svedržitelja koji blagosilja i Duha Svetog prikazanog u obliku golubice, a okružuje ih nebeska svita anđela svirača koji dočekuju Kraljicu neba. Prizori u donjoj zoni podsećaju na ratna stradanja: s leve strane prikazana je majka kako se nadvija nad ranjenim detetom, a s desne dve moliteljke koje mole za mir.

Prozorski vitraži prikazuju otajstva krunice.

U nedelju 14. VIII 1988. g. posvećena je nova crkva, sada kao katedrala u čast Uznesenja Blažene Djevice Marije. Time je Beogradska nadbiskupija dobila novu dostojnu katedralu umesto stare – Krista Kralja. Posvećivanje je obavio Franc Perko, beogradski nadbiskup.
Samostan koji se nalazi u dvorištu župe, župni ured i dvorana preuređeni su godine 1989. za duhovne vežbe i dobijaju novo ime – Dom sv. Ivana Kapistrana, po svecu koji ima velike zasluge za oslobođenje Beograda od Turaka. I njegov lik je sada u prezbiterijumu nove katedrale.

Ispod katedrale nalazi se kripta, koja od 1986. g. služi kao kapelica za svakodnevne liturgijske obrede.

Stara crkva preuređena je 1994. g. u prostor za održavanje pastoralnih susreta.

24. IX 2000. Franc Perko, beogradski nadbiskup, blagoslovio je nove orgulje, nabavljene velikom zaslugom Antona Hočevara, tadašnjeg župnika crkve Krista Kralja. »Nove orgulje imaju izvrsnu osnovu za pravljenje zvukovnih kombinacija s kojima ovaj instrument može veličanstveno da učestvuje u pratnji liturguje, hora, solista, solističkih instrumenata, a adekvatan je i za koncertno izvođenje stare, barokne, i muzike novog veka«, ocenio je prof. mr Andrija Galun. Instrument je izradila poznata italijanska kompanija Francesco Zanin iz Kodroipa kod Udina i ima 49 registara, tri manuala, pedal, krešendo za cele orgulje, mehaničku trakturu s elektronskom memorijom za registraciju…

Prvo đakonsko polaganje ruku u ovoj katedrali podeljeno je 8. IX 2000. Goranu Avramovu iz Beograda, koji je posle godinu dana rukopoložen za sveštenika.
Ova župa i katedrala predstavljaju mesto svih većih liturgijskih skupova i događanja: hodočašća, rukopolaganja, koncerata…
Reči doskorašnjeg župnika Jožeta Hauptmana: »…Zato mi je bila posebna radost što sam imao priliku da sarađujem u oblikovanju i uređenju enterijera naše beogradske katedrale. Drago mi je kad čujem neke od vernika da katedralu doživljavaju kao znak zajedništva koje se preko Nadbiskupije obistinjuje sa čitavom Crkvom. Mnogi stari i bolesni više puta su mi poverili da svoju nemoć i bolest prikazuju za potrebe naših katedralnih slavlja. Vidim da ta svest pripadnosti Crkvi kao porodici, a na simbolički način katedrala najviše ukazuje na to, raste iz godine u godinu.

Katedrala nam daje upravo tu mogućnost: da budemo otvoreni prema svima! Dogovorili smo se za saradnju i organizaciju orguljskih koncerta i škole orgulja. Drago mi je kad vidim da mnoge osobe iz bratske Pravoslavne crkve i drugih kultura ispune crkvu. …Vrtić ima svoju istoriju i što više prolaze godine, više vidim zlatnu nit Božje promisli koj nas vodi i usmerava.

Budućnost župe u većoj meri vidim ne kao zajednicu koja je ustanovljena dekretom, nego kao živu Isusovu prisutnost, koju On obećava tamo gde su dvojica ili trojica sabrana u Njegovo ime. I ta Njegova prisutnost konkretizuje natpis na jednom od zvona, koji glasi:Vocem meam audient et Fiat unum ovile et unus pastor (’Glas će moj čuti i biće jedno stado ovaca i jedan pastir’). Delimično već sada doživljavam to da se u našoj katedrali mnogi koji nisu ’naši’ osećaju kao kod kuće.«