Saopštenje za javnost predstavnika tradicionalnih Crkava i verskih zajednica u Republici Srbiji

Mi, predstavnici tradicionalnih crkava i verskih zajednica u Republici Srbiji, zajedno sa zvaničnicima Vlade Republike Srbije, ekspertima iz Nemačke, Italije, Grčke i Srbije i našim veroučiteljima sabrali smo se 4. novembra 2021. godine na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Beogradu da zajednički obeležimo veliki duhovni i prosvetni jubilej – dvadeset godina od ponovnog uspostavljanja verske nastave u obrazovnom sistemu Srbije.

Ovom prilikom u molitveno sećanje dozvali smo sve naše oce i braću koji su se borili da se veronauka vrati u srpske škole, a među kojima su blaženopočivši patrijarh Pavle, počivši muftija beogradski Hamdija Jusufspahić, premijer Srbije Zoran Đinđić i ministar obrazovanja Gaša Knežević.

Posebnu pažnju posvetili smo važećim nepovoljnim zakonskim odredbama i rešenjima koja regulišu način izvođenja nastavnog plana i programa Verske nastave.

U potpunom međusobnom saglasju i jednomisliju apelujemo na sve relevantne institucije u državi da se ovakav status verske nastave u školskom sistemu što pre izmeni i jednodušno izražavamo čvrstu nadu i dobru veru da ćemo zajednički sa državom Srbijom, po ugledu i praksu iz vremena kada se veronauka vratila u učionice, uraditi sve što je potrebno da se sve nepravilnosti isprave u celosti i konačno reši ovaj gorući problem srpskog društva i prosvete.

Podsećamo da je konfesionalna verska nastava najzastupljeniji model verske nastave u Evropskoj uniji, primenjen čak i u školama kojima zajedno upravljaju države članice Evropske unije (Сцхолае Еуропеае); taj model zahteva saradnju države, sa jedne strane, i crkava i verskih zajednica, sa druge strane, kao ravnopravnih činilaca. U okviru te saradnje, sadržina verske nastave i primernost ponašanja veroučitelja u nadležnosti su crkava i verskih zajednica prema kojima veroučitelji imaju obavezu lojalnosti. Učešće svakog veroučitelja u verskoj nastavi u svakom trenutku je uslovljeno odobrenjem crkve, odnosno verske zajednice kojoj pripada.

S tim u vezi predlažemo:

• da veronauka ponovo dobije status predmeta, odnosno obaveznog izbornog predmeta;
• da se, po ugledu na Uredbu iz 2001. godine, nastava organizuje na nivou odeljenja, a ne na nivou grupa, bez obzira na broj prijavljenih učenika za nastavu, kao i da se časovi održavaju istovremeno sa časovima alternativnog predmeta;
• da se izbor između verske nastave i nastave alternativnog predmeta vrši se na početku 1. i na početku 5. razreda osnovnog obrazovanja, kao i na početku 1. razreda srednjeg obrazovanja, kao i da se zakonom predvidi da se roditelji, odnosno staratelji učenika osnovne škole, odnosno učenici srednje škole, opredeljuju između verske nastave i nastave alternativnog predmeta posle prve ili druge nedelje školske godine tokom kojih se organizuje predstavljanje nastave i nastavnika iz oba predmeta;
• da se zakonski reguliše radno-pravni položaj 2100 veroučiteljica i veroučitelja, kao i da se omogući njihovo zaposlenje na neodređeno vreme, što je u neraskidivoj vezi sa pravom crkve, odnosno verske zajednice da povuče iz nastave veroučiteljicu ili veroučitelja koji je na njen predlog imenovan ukoliko njen ili njegov rad u školi, ili postupci u zajednici izvan škole, nisu u saglasnosti sa verskim učenjem te crkve, odnosno verske zajednice;
• da crkve i verske zajednice imaju mogućnost da vrše samostalni nadzor nad ostvarivanjem verske nastave u pogledu njene saglasnosti sa sopstvenim verskim učenjem.

Smatramo da celina preloženih rešenja predstavlja sveobuhvatan model koji u punoj meri obezbeđuje poštovanje pojedinačnih i kolektivnih verskih prava i pune ravnopravnosti svih građana u Srbiji, po ugledu na rešenja konfesionalne veronauke u Evropskoj uniji.

Napominjemo da bi se samo zajedničkim radom državnih institucija i tradicionalnih Crkava i verskih zajednica u Republici Srbiji na konačnom rešavanju problema sa položajem nastave veronauke, predavača i uređenja nadzora u obrazovnom sistemu Republike Srbije dugoročno doprinelo opštem dobru srpskog društva i prosvete.

( SPC/KMC )